Atlassen

Ik heb iets met atlassen. Als kleuter zat ik op schoot bij een oudoom in een Kleine Bosatlas te kijken en lang voordat ik mijn eerste boek las (in de tweede klas van het gymnasium; we hadden thuis op de boerderij geen boeken) kreeg ik van mijn moeder in de vijfde klas van de lagere school een Grote Bosatlas met Sinterklaas. Daarvoor was ze helemaal naar boekhandel Edele Brabant in Uden gefietst. Vanwege mijn liefde voor atlassen (een prachtige manier om de wereld te ontdekken) ben ik later geografie gaan studeren. Geografen hebben iets met kaarten en atlassen. Alles wat ze doen moet op kaarten zijn weer te geven. ‘Geografen zonder atlas zijn als autobestuurders zonder rijbewijs’, zei mijn hoogleraar cartografie prof. dr. J.C. Piket.

Sinds de jaren ‘80 heb geschreven over kaarten en atlassen, vooral voor NRC Handelsblad en Geografie; na 2005 ben ik ze zelf mee gaan maken. Ik heb bijdragen geleverd aan:

• De Bosatlas van Nederland (2007; 560 pagina’s))

• De Bosatlas van Nederland waterland (2010; 104 pagina’s)

• De Bosatlas van de energie (2012; 136 pagina’s)

• De Bosatlas Nederland van boven (2013; 256 pagina’s)

• De Bosatlas van het voedsel (2014; 116 pagina’s)

• De Bosatlas van de veiligheid (2017; 128 pagina’s)

• De Bosatlas van de duurzaamheid (2019; 152 pagina’s)

Ze verschenen allemaal bij Wolters-Noordhoff Atlasproducties, later Noordhoff.

Daar verscheen ook mijn boek ‘Verdwenen Nederland. Nederland in oude schoolwandplaten’ (2006; 224 pagina’s). Daarin zijn 75 aardrijkskundige schoolwandplaten op groot formaat afgedrukt. Naast de plaat is een foto geplaatst die genomen is vanuit de positie waarin de schilder destijds zat. De tekst beschrijft wat er te zien is op de wandplaat en wat er veranderd is tussen het jaar waarin deze geschilderd is en het jaar waarin de foto genomen is (2006). De eerste wandplaten werden geschilderd in 1886, de laatste in 1954. De wandplaten werden destijds gezien als een belangrijke onderwijsvernieuwing, die het ‘aanschouwelijk onderwijs’ werd genoemd. Ze waren een belangrijk hulpmiddel voor docenten in een tijd dat veel leerlingen zelden hun woonplaats of streek verlieten, niet op vakantie gingen en er geen tv, films en dia’s waren. Docenten konden aan de hand van een wandplaat les geven over onderwerpen als de Rotterdamse haven, terpen in Friesland, turfwinning in Drenthe, kolenmijnbouw in Limburg, inpoldering van de Wieringermeer, de luchthaven Schiphol, de bloembollenteelt bij Lisse, de tuinbouw in het Westland, de oesterputten bij Yerseke, heideontginningen in Noord-Brabant enzovoorts.

Gezicht op Heelsum in 1886 (boven) en 2006 (onder)

Het Drielse veer: zicht op de hoge zuidrand van de Veluwe in 1886 (boven) en 2006 (onder)

Pagina uit het boek: Noordzeekanaal en haven van IJmuiden in 1902 (links) en 1932 (rechts)